De muziek van de Duitse componist Karl Amadeus Hartmann (München 1905-1963) is breed en groots opgezet. Zo ook zijn opera Simplicius Simplicissimus uit midden jaren ’30 (met een latere revisie). Opgenomen door het Nederlands Radio Filharmonisch orkest o.l.v. Markus Stenz tijdens de NTR ZaterdagMatinee, december 2012.

English version below

Hartmann baseert zijn opera Simplicius Simplicissimus op het boek van Hans J. C. Grimmelhausen (1621-’76). Een boek over de 30-jarige oorlog die Duitsland teisterde tussen 1618 en 1648 gezien door de ogen van de eenvoudige herdersjongen Simplicius. Een naïeveling die het verschil tussen goed en kwaad nauwelijks kent en met zijn doedelzak (in een prachtig thema) de wolf (Hitler) uit de buurt van zijn schapen (de bevolking) probeert te houden. Hartmann wilde geen historische opera schrijven maar een metafoor voor het opkomende nationaalsocialisme in Duitsland en gebruikt daarbij allerlei beeldspraak. Toch was hij voorzichtig met zijn libretto, vermeed elke politieke boodschap en herschreef derhalve zijn versie uit midden jaren ’30: schrapte (gesproken) dialogen, vergrote het orkest en voegde een ouverture toe, opgedragen aan de Russische componist Sergej Prokofjev.

De muziek van Hartmann heeft een grote verbeeldingskracht en hinkt op het Impressionisme en de Laatromantiek met een link naar Kurt Weill (zoals het derde deel Hauptmann & Gouverneur). Op deze Nederlandse première horen we de sopraan Juliane Banse (foto links) als Simplicius. Zij ontwikkelt prachtig haar rol van de aanvankelijk bange en afwachtende Simplicius tot de zelfverzekerde aan het slot. Daarnaast horen we een innemende maar doortastende Landsknecht door Ashley Holland (foto) en een empathisch Will Hartmann als heremiet (kluizenaar) die de opvoeding van Simplicius op zich neemt maar uiteindelijk sterft. Uitzonderlijk mooi is het tussenspel voor het tweede deel dat verwijst naar een koraal van J.S. Bach en voortreffelijk wordt omspeeld door strijkers gevolgd door het bloedstollend gesproken Tränen des Vaterlands. Het derde deel opent met Bankett beim Gouverneur: een ritmisch opzwepend intro, met aansluitend het speelse Drei Tänze der Dame (in de stijl van Kurt Weill). Verder horen we de bassen Kristof Klorek en Michael Eder als Bauer en Hauptmann. Karl Amadeus Hartmann was artistiek leider van het festival Musica Viva dat opgericht werd na de Tweede Wereldoorlog in München. Daarbij betrok hij veel vernieuwende componisten waaronder Berg, Webern, Nono en Stockhausen en verwierf daarmee ontegenzeglijk een plek binnen de moderne muziek uit de 20ste eeuw, niet alleen als vertegenwoordiger maar ook als componist.

De overture door: Symphonieorchester des Bayerischen Rundfunks – o.l.v. Heinz Fricke.

English version

The music of the German composer Karl Amadeus Hartmann (Munich 1905-1963) is broad, wide and open. As well as his opera Simplicius Simplicissimus from mid ’30s. Recorded by the Dutch Radio Philharmonic Orchestra with conductor Markus Stenz at the NTR ZaterdagMatinee, December 2012.

Hartmann’s opera Simplicius Simplicissimus is based on a book by Hans J. C. Grimmelhausen (1621-’76). A book about the 30-year war in Germany between 1610 and 1648 through the eyes of the simple shepherds boy Simplicius. A naive boy who doesn’t even know the difference between good or bad. He plays the bagpipe (in a wonderful bassoon theme) in order to defeat the gray wolf (Hitler) from his sheep (the people). Hartmann didn’t want to write a historical opera but a metaphor for the upcoming National Socialism in Germany. He was very careful in his libretto, avoid every political statement and rewrote the opera several times: removed (spoken) dialogues, increased the orchestra and added an overture, admitted to the Russian composer Sergej Prokofjev.

Hartmann’s music is full of fantasy, impressionistic, romantic with a link to Kurt Weill (like the third part Hauptmann & Gouverneur). On this Dutch premiere we hear the wonderful soprano Juliane Banse (photo) as Simplicius. She developped her part from an ‘afraid’ and ‘biding’ Simplicius to a self-assured one at the end. Besides, we hear the charming and energetic Landsknecht, sung by Ashley Holland (photo) and the empathic Will Hartmann who performs heremiet (hermit), who raised Simplicius but died after all. Extremely beautiful is the interlude at the second part that refers to a choral of J.S. Bach. Wonderful expressed by strings followed by the spoken Tränen des Vaterlands. The third part opens with Bankett beim Gouverneur: a rhythmic intro with the following playful Drei Tänze der Dame. Kristof Klorek and Michael Eder, great bass voices, sing Bauer and Hauptmann. Karl Amadeus Hartmann was artistic leader of the Musica Viva festival at Munich after the second world war. He involved a lot of new composers like Berg, Webern, Nono and Stockhausen and became a wonderful initiator in modern music from the 20th century. Not only as an agent but also a wonderful composer.

• Nederlands Radio Filharmonisch orkest o.l.v. Markus Stenz: Simplicius Simplicissimus (Karl Amadeus Hartmann) – (New Arts International)

© Mattie Poels.