De 10-CD box ‘Forbidden Music in World War II’ is uitgegeven in 2015, zeventig jaar na de Tweede Wereldoorlog. Deze bijzondere collectie bevat muziek van negentien Joodse componisten die tijdens de oorlog werden vervolgd en wiens muziek verboden was. Een prachtige verzameling werken van een verloren generatie.

English version below

Aangezien het Nederlands klassiek muzikale landschap na de IIde W.O. totaal veranderde, kreeg de muziek van de Joodse componisten die te vinden is op deze CD-box, geen schijn van kans. Zij kregen het dubbel te verduren: ze waren vervolgd, uitgemoord in de oorlog en hun muziek werd beschouwd als hopeloos verouderd en beoordeeld als ‘niet meer van deze tijd‘ door de muziekcritici destijds. Zij componeerden immers in de Duitse laat-romantische stijl, het Frans impressionisme of hun muziek sloot aan bij de nieuw-melodische stijl van de Groupe des Six (o.a. Poulenc, Milhaud en Honneger). Zodoende verdween de muziek naar de achtergrond. De Leo Smit Stichting heeft echter de afgelopen twintig jaar onderzoek gedaan naar deze ‘vergeten’ componisten en een prachtige box samengesteld in samenwerking met fluitiste Eleonore Pameijer (foto) die ook te horen is op enkele opnames.

Niet alle Joodse componisten werden vermoord tijdens IIde W.O. Zo is componiste Henriëtte Bosmans (1895–1952/foto) ook actief gebleven na de oorlog en schreef toen veel liederen met piano begeleiding. In deze verzameling vinden we o.a. haar impressionistische ‘Concert voor fluit en Kamerorkest’ uit ’29 en de laat-romantische ‘Sonate voor cello en piano’ uit 1919. Ook Lex van Delden (1919–1988 – synoniem voor Alexander Zwaap) overleefde de oorlog en componeerde in de 60-er jaren werken die te vinden zijn op de 2de CD. Van Delden was overigens een van de meest uitgevoerde componisten van zijn generatie na de IIde W.O. Zijn muziek is veranderlijk waarbij heftige gedeelten abrupt kunnen veranderen in lyrische passages zoals in ‘Concerto per due Orchestra D’Arch’ en het heroïsche ‘Musica Sinfonica’ Op 53. Leo Smit (1900-1943/foto) schittert in zijn ‘Schemselnihar’ (1926). Een dynamische werk, ritmisch, grillig maar toch lyrisch met een pentatonisch thema. Zijn werk heeft veel invloeden van de Franse componisten uit de Groupe des Six die hij ook in Parijs ontmoette. Dat geldt in minder mate voor Jan van Gilse (1881-1944) die in zijn ‘Concert Overture in c mineur’ de Duitse Laat Romantiek laat horen. Toch is ook hij beïnvloed door de Franse componisten, zoals te horen is in zijn ‘Nonet’ en zijn ‘Trio’ uit 1927. Componiste Rosy Wertheim (1888-1949) overleefde de oorlog door onder te duiken. Zij is een van de eerste vrouwelijke componisten die een muziekstudie afrondde en schreef voornamelijk kamermuziek, lyrische stukken voor piano & cello of viool en een indrukwekkend ‘Strijkkwartet‘ uit 1932. Gedragen muziek met diepe intensiteit en een fraai fugatisch IVde deel. Ignace Lilien (1897-1964/foto) is een componist van Oostenrijkse afkomst die door de Eerste W.O. niet kon terugkeren naar zijn geboorteland en zich vestigt in Delft. Zijn ‘Modern Times Sonata’ uit 1935 vertoont lichte jazz-elementen waaronder ‘swing-timing’, akkoord gebruik en stride-piano. Bijzonder is ook componsite/pianiste Marjo Tal (1915-2006/foto). Zij schreef meer dan 150 Franse chansons. Vijf zijn er te vinden op de laatste CD waarop zij zichzelf begeleidt in een opname uit begin jaren ’60. Componisten als Dick Kattenburg, Nico Richter, Marius Flothuis, Sem Dresden en Mische Hillesum zijn te vinden zijn in de box ‘Forbidden Music in World War II’. De muziek wordt o.a uitgevoerd door het Ned. Radio Kamer Orkest, Concertgebouw Orkest, het Ebony Quartet, cellist Peter Wispelwey, het Utrecht String Quartet, de pianisten Marja Bon, Marcel Worms, Frans van Ruth en de zangeressen Michal Shamir en Anja van Wijk. Een prachtige collectie waar negentien Joodse componisten muzikaal uitgebreid aan het woord komen in een welklinkend verhaal dat door iedereen gehoord moet worden!

English version

In 2015, seventy years after the Second World War, the 10-CD box ‘Forbidden Music in World War II‘ was published. This special collection features music from nineteen Jewish composers who were persecuted during the war and whose music was banned. A superb collection of works of a lost generation.

After the Second World War the Dutch classic musical landscape totally changed. The music of Jewish composers had no chance. Jewish composers had to endure doubly: they were persecuted, massacred in the war and their music was hopelessly outdated and no longer modern, according to the critics of that time. They composed in the German late-Romantic style, their music was composed in the French Impressionism style or the melodic style of the Groupe des Six (Poulenc, Milhaud and Honegger). So the music faded into the background. However, the Leo Smit Stichting has spent the past twenty years for research into this ‘forgotten’ composers and released a beautiful colection in collaboration with flautist Eleonore Pameijer who also can be heard on several recordings.

Not all Jewish composers were murdered during the Second World War. For example, composer Henriette Bosmans (1895-1952/photo) also remained active after the war and wrote a lot of songs with piano accompaniment. In this collection we find her impressionistic ‘Concerto for Flute and Chamber Orchestra’ from ’29 and the late-romantic ‘Sonata for Cello and Piano’ from 1919. Also, Lex van Delden (1919-1988 / Alexander Zwaap) survived the war and his compostions from the 60’s can be found on the 2nd CD. Van Delden was also one of the most performed composers of his generation after the Second World War. His music is jagged with dynamic passages who can change abruptly into lyrical pieces, like the ‘Concerto per due Orchestra D’Arch‘ and the heroic ‘Musica Sinfonica‘ Op. 53. ‘Schemselnihar’ (1926) is a wonderful piece written by Leo Smit (1900-1943/photo). A energetic work, rhythmic, erratic but still lyrical with a pentatonic theme. His work is influenced by the French composers of the Groupe des Six, which he met in Paris. This applies to a lesser extent for Jan van Gilse (1881-1944) who wrote his ‘Concert Overture in C minor’ in the German late Romanticism. Yet he also influenced by French composers, as can be heard in his ‘Nonet’ and his ‘Trio’ from 1927. The composer Rosy Wertheim (1888-1949/photo) survived the war. She is one of the first female composer to complete a musical study and wrote mostly chamber music, lyrical pieces for piano & cello or violin and an impressive ‘String Quartet’ in 1932. Emotional music with a deep intensity and a beautiful fugal IVth part. Ignace Lilien (1897-1964) is a composer of Austrian descent who was not able to return to his native country in the First World War and settled in Delft (West Netherlands). His ‘Modern Times Sonata’ from 1935 shows slight jazz elements including swing timing, jazz chords and stride piano. Special is also composer and pianist Marjo Tal (1915-2006/foto). She wrote more than 150 French chansons. Five can be found on the last CD on which she accompanies herself in a recording from the early 60s. Composers such as Dick Kattenburg, Nico Richter, Marius Flothuis, Sem Dresden and Ischemic Hillesum can be found in this box ‘Forbidden Music in World War II’. The music is performed by, among others, the Netherlands Radio Chamber Orchestra, Concertgebouw Orchestra, Ebony Quartet, cellist Peter Wispelwey, the Utrecht String Quartet, the pianists Marja Bon, Marcel Worms, Frans van Ruth and singers Michal Shamir and Anja van Wijk. A wonderful and rich collection with the music of nineteen Jewish composer who’s music almost was forgotten but now can be heard by everyone!

  • Forbidden Music in World War II (Et’Cetera)

© Mattie Poels.